Blaise Pascal (1623 - 1662) Thần Đồng Toán Học Người Pháp
Phạm Văn Tuấn
Blaise Pascal sinh tại Clermont Ferrand, miền Auvergne nước Pháp, ngày 19
tháng 6 năm 1623. Cha của Pascal, ông Etienne, trước kia là một luật gia tại
thành phố Paris và vào lúc Pascal chào đời, ông là chánh án Tòa Hộ tại
Clermont. Khi Pascal lên 3 tuổi, bà mẹ Antoinnette Bégan từ trần, để lại cho
chồng 3 người con là Gilberte, Blaise và Jacqueline lúc đó đều còn quá nhỏ.
.png)
|
| Nơi sinh của Pascal |
Vào năm 1631, ông Etienne nhường chức vụ của mình cho người khác rồi dọn nhà
lên thành phố Paris để chăm sóc sự học vấn của con. Ông tự đảm trách việc giáo
huấn và vì vậy, Pascal không có thầy giáo nào khác ngoài người cha thân yêu
tài ba. Cậu được dạy cách quan sát, suy tưởng và thường học được những kiến
thức qua các cuộc đàm luận với cha.
Khởi đầu, ông Etienne quyết định dạy con tiếng La Tinh và Hy Lạp cho đến năm
12 tuổi, tuy nhiên trong các thời giờ nhàn rỗi, ông Etienne cũng kể cho con
trai nghe các câu chuyện về Khoa Học nhưng những điều này không bao giờ làm
cho Pascal thỏa mãn, cậu luôn luôn khao khát những lý lẽ cuối cùng của sự vật.
Vì muốn con chuyên tâm về tiếng La Tinh và Hy Lạp là hai ngôn ngữ rất khó học,
nên ông Etienne đã cất dấu tất cả những sách về Khoa Học và Toán Học. Nhưng
rồi một hôm, khi bước vào phòng, ông thấy con trai đang loay hoay dùng phấn
chứng minh trên nền nhà định luật thứ nhất trong 32 định luật của Euclide. Sau
khi nghe con thuật lại cách chứng minh, ông Etienne đã phải bỏ nhà, chạy sang
nhà ông hàng xóm Le Pailleur để "khóc lên vì sung sướng".
|
Thời bấy giờ, ông Etienne thường gặp gỡ nhiều nhân vật danh tiếng về Khoa Học
nên Pascal cũng được tham dự vào các buổi hội thảo, cậu được làm quen với Cha
Mersenne là một nhà bác học thời đó, cũng như với những nhà khoa học danh
tiếng khác, chẳng hạn như Desargues, Fermat, Roberval… Tại các buổi họp này,
Pascal đã góp ý kiến về các tư tưởng, các lý luận, các lời phê phán những tác
phẩm của các nhà bác học đương thời. Cậu cũng trình bày những điều do mình
khám phá.
Theo phương pháp Hình Học của Desargues, Pascal đã hoàn thành cuốn
"Khảo Sát về Thiết Diện Côníc" (Traité des sections coniques, 1640) khi
chưa tới 16 tuổi. Tác phẩm này bao gồm các công trình của Apollonius, nhưng đã
được Pascal tự tìm ra và lại chứng minh bằng một phương pháp luận lý vừa đơn
giản hơn, vừa tổng quát hơn. Tác phẩm của Pascal đã khiến rất nhiều nhà toán
học tài ba đương thời phải khâm phục, kể cả Cha Mersenne và Descartes, và ai
cũng đồng ý rằng cuốn sách đó xứng đáng là công trình của một bậc thầy chứ
không phải là của một thiếu niên chưa đủ 16 tuổi. Nhiều người đã thúc dục
Pascal đưa in tác phẩm nhưng do lòng khiêm tốn, cậu đã từ chối vì vậy ngày
ngay người ta chỉ còn lưu giữ được hai cuốn sách đầu tay của nhà thiên tài
toán học Pascal.
Năm 1638, khi chính phủ Pháp ra lệnh giảm bớt lợi tức của Tòa Đô Chính Paris,
một nhóm người đã đứng lên phản đối trong đó có người cha của Pascal. Vì vậy
ông Etienne bị Thủ Tướng Richelieu cho người theo dõi và phải trốn về miền
Auvergne. Lúc bấy giờ, Pascal 15 tuổi và cô em gái Jacqueline 13. Giống như
anh trai, Jacqueline cũng nổi tiếng là một thần đồng về thơ văn. Khi lên 11
tuổi, Jacqueline đã sáng tác được một kịch thơ 5 hồi và tác phẩm thơ này đã
được giới văn nghệ Paris ưa chuộng. Rất nhiều người và ngay cả Thi Hào
Corneille đều ưa thích đọc thơ của Jacqueline.
Nhờ tài năng về Thơ Phú, Jacqueline được phép đóng kịch trước Hồng Y Giáo Chủ
Richelieu. Vị Thủ Tướng này đã không tiếc lời khen ngợi cô bé và hỏi thăm về
gia cảnh. Nhân lúc này, Jacqueline liền ngâm một bài thơ xin ân xá cho cha và
Thủ Tướng đã nhận lời. Ông Etienne nhờ vậy được phép trở lại Paris và lại được
cử giữ chức vụ Giám Đốc Thuế Vụ miền Rouen. Nhưng trách nhiệm này làm ông
Etienne mệt mỏi vì sổ sách kế toán quá nhiều. Để giúp đỡ cha, Pascal đã sáng
chế ra một chiếc máy tính mà nguyên tắc của nó còn được áp dụng cho các loại
máy tính tối tân ngày nay. Phát minh này đã làm dang tiếng của Pascal vang
lừng.
|
|
Chiếc máy tính đầu tiên do Pascal sáng chế được trưng bày ở viện bảo tàng Musée des Arts et Métiers, Paris |
Vào các năm trước, gia đình Pascal tuy
ngoan đạo nhưng tôn giáo chưa được coi là quan trọng cho tới năm 1646, dòng tu
khổ hạnh (Jansenism) của Cơ Đốc Giáo đã ảnh hưởng tới vùng Pascal cư ngụ. Đây
là nhóm tôn giáo chủ trương do ông Cornelis Jansen, một giáo sư thần học gốc
Hòa Lan, sống tại Louvain. Các niềm tin của giáo phái này khác hẳn với các lời
rao giảng của các giáo sĩ Dòng Tên (the Jesuites). Ông Etienne Pascal, do
không ưa thích tôn giáo, nên đã mang gia đình dọn lên thành phố Paris. Tới khi
ông Etienne qua đời vào năm 1651, cô em gái Jacqueline của Pascal liền vào nhà
tu tại Port Royal. Do ảnh hưởng này, Pascal đã để tâm tới tôn giáo cũng như
tới các vấn đề thần học.
Cũng vào năm biết tới dòng tu Khổ Hạnh, Pascal đã thực hiện lại các thí nghiệm
của Torricelli và phổ biến các điều khám phá của mình trong tác phẩm
"Các thí nghiệm mới liên quan tới khoảng chân không" (Nouvelles
expériences touchant le vide, 1647). Pascal đã dựa vào thí nghiệm rồi dùng lý
luận, đánh đổ các quan niệm cổ xưa của Aristotle về chân không và ông cũng đưa
ra những khám phá mới về áp suất không khí. Pascal đã tìm thấy kết luận rằng
càng lên cao, áp suất của không khí càng giảm đi. Để kiểm chứng điều này,
Pascal đã nhờ người anh rể là Florin Perier lên ngọn núi Puy-de-Dome thực hiện
nhiều thí nghiệm cần thiết. Các kết quả của Perier đã xác nhận lời tiên đoán
của Pascal. Do khám phá này của Pascal, các nhà khoa học đã chế tạo được các
phong vũ biểu và các cao độ kế.
Trong khi nghiên cứu các thí nghiệm của
Torricelli, Pascal còn tìm cách tổng quát hóa những ý niệm về chất lỏng. Ông
đã thiết lập nhiều định luật về áp suất của chất lỏng để rồi phổ biến qua tác
phẩm: "Khảo sát sự cân bằng chất lỏng" (Traité de l 'équilibre des
liqueurs). Cuốn sách này được hoàn thành vào năm 1651 nhưng mãi tới năm 1663
mới được xuất bản và căn cứ vào đó, nhiều nhà khoa học đã coi Pascal là một
trong những người sáng lập ra môn Thủy Động Học (Hydrodynamics).
|
|
Tam giác số học của Pascal
|
Cũng vào năm 1654, Pascal tới Port Royal thăm cô em gái Jacqueline đang sống
trong tu viện. Cuộc đi thăm này khiến cho Pascal cảm thấy
"ghê tởm cực độ các sự giả dối của đời người". Sự bất toại nguyện càng
tăng thêm cho tới khi "đêm lửa" xẩy đến, làm thay đổi hẳn cuộc sống cũ
của Pascal. Chính vào đêm 23 tháng 11 năm 1654 đó, trong khi đang khảo cứu
Toán Học, Pascal cảm thấy như được đối thoại cùng Thượng Đế trong hai tiếng
đồng hồ. Pascal thấy mình đã nhận lãnh một chức vụ thiêng liêng, rồi vì quá
xúc động, ông nguyện hiến cả đời mình cho Thượng Đế và quyết tâm làm tỏ đức
tin nơi Đấng Chí Tôn.
Vào năm 1655, Antoine Arnauld, nhà thần học chính thức của Port Royal bị các
nhà thần học Sorbone kết án, nhất là về lối tu khổ hạnh (Jansenism) đối với
Chúa Cứu Thế. Có lẽ do chính Arnauld khuyến dụ, Pascal đã viết ra các bức thư
Provinciales. Lối hành văn cũng như cách tranh luận của Pascal qua tác phẩm
này đã quyến rũ được dân chúng Paris, nhất là trong khoảng thời gian từ tháng
Giêng năm 1656 tới tháng 4 năm 1657. Khi sống tại Port Royal, Pascal được mời
viết cho nhà trường các bài giảng về Hình Học, có lẽ vì lý do này, Pascal đã
viết nên cuốn "Phương Pháp chứng minh Hình Học" (On Geometrial
Demonstrations).
Thời còn thơ ấu, thể chất của Pascal rất mỏng manh, nên khi lớn lên, tình
trạng sức khỏe của ông cũng không được khá. Vào năm 1658, Pascal lại bị chứng
đau răng hành hạ và vì muốn tìm quên nỗi đau nhức, Pascal quay ra làm Toán.
Ông nghiên cứu hình học Cycloide, là thứ hình học đang được Roberval và các
nhà toán học đương thời khảo sát. Pascal đã tìm ra được nhiều tính chất quan
trọng nhưng vì muốn chứng tỏ các điều khám phá của mình có thể giải đáp được
nhiều bài toán hóc búa, Pascal đề nghị một cuộc thách đố vói các nhà toán học.
Nhiều người đã nhận lời trong đó có Wallis và Laouère, nhưng rồi chỉ có Pascal
cho ra các kết quả hoàn toàn.
Càng về cuối đời, Pascal càng sống khổ hạnh. Sau khi đứa cháu của ông được cứu
khỏi tại Port Royal và được mọi người coi là một sự huyền diệu, Pascal chuyên
tâm đọc sách và kiếm tài liệu để viết nên cuốn sách
"Biện hộ cho Thiên Chúa Giáo" (Apology for the Christian Religion) mà
sau này, tác phẩm đó được phổ biến sau khi ông qua đời dưới tên là
"Tư Tưởng" (Pensées).
|
Năm 1962, cả nước Pháp đã làm lễ kỷ niệm 300 năm ngày húy kỵ của Blaise
Pascal, nhà bác học kiêm triết gia kiêm văn sĩ. Để ghi nhớ bậc Vĩ Nhân Khoa
Học này, người ta đã phát hành tem thư, tổ chức các buổi thuyết trình về Triết
Học, Toán Học và Văn Chương… Nhiều phòng triển lãm đã trưng bày các tác phẩm
của Pascal cùng chiếc máy tính, phát minh lừng danh của ông. Qua các bài diễn
văn, các Viện Sĩ Louis de Broglie, Francois Mauriac… đã ca ngợi Blaise Pascal
là một thiên tài của Nhân Loại, đã mang cả cuộc đời phụng sự cho Khoa Học và
Triết Học.
Tài liệu tham khảo: Wikipedia.org.;Britannica Encyclopedia.
Post a Comment