Lịch Sử Xe Hơi - Phần 2 - Thế Chiến Thứ Nhất Và Sự Phát Triển Của Ford Và General Motors
Phạm Văn Tuấn
5/ Xe hơi Ford.
Chính trong lúc Olds vắng bóng trên thị trường, Henry Ford đã xuất hiện để
thực hành cuộc cách mạng về xe hơi. Thực ra sự thành công của Ford là do
nhiều tiến bộ kỹ thuật được khám phá vào các năm đầu của thế kỷ 20, đó là:
- sự cải tiến các động cơ một và hai xy lanh đặt nằm ngang, thành động cơ đặt đứng với 4 xy lanh hay nhiều hơn nữa,
- việc chấp nhận nguyên tắc đặt động cơ phía trước,
- sự xuất hiện nhiều đơn đặt mua xe hơi với giá trên 3,000 mỹ kim.
|
| Henry Ford |
Khi Cuộc Triển Lãm 100 Năm Độc Lập được tổ chức tại Philadelphia, cha của
Henry Ford có tới thăm viếng và mua về cho con một chiếc đồng hồ. Do ảnh
hưởng của gia đình và của thời đại, Henry Ford đã quan tâm về máy móc. Năm
17 tuổi Ford lên Detroit học nghề thợ máy, trở nên thợ chữa đồng hồ năm 21
tuổi, thợ sửa chữa động cơ nổ và động cơ hơi nước năm 22 tuổi rồi tới năm 28
tuổi thành kỹ sư của Công Ty Đèn Điện Edison tại Detroit.
Tuy lương bổng khá cao, 100 mỹ kim một tháng, nhưng Ford vẫn phải để dành
tiền để chế tạo một chiếc xe hơi chạy săng. Nhờ sự trợ giúp về tài chính và
kỹ thuật của Charles Brady King, vào năm 1896 Ford cho ra đời một chiếc xe
hơi. Ba năm sau, Ford từ bỏ chức vụ tại công ty đèn điện để trở thành giám
đốc công ty xe hơi Detroit và công ty này chuyên chế tạo các loại xe do Ford
vẽ kiểu.
Chiếc xe hơi đầu tiên của Henry Ford là một chiếc xe giao hàng, nên không
được công ty quảng cáo rầm rộ và cũng không thu về được nhiều lợi nhuận. Sau
một năm gần như thất bại, công ty xe hơi Detroit phải dần dần thu hẹp các
hoạt động và Ford phải tìm người xuất vốn. Khi được 2 người quen cũ trợ giúp
là W. H. Murphy và C. D. Black, Ford liền bắt tay vào việc chế tạo một xe
đua với chủ đích thắng địch thủ để dân chúng phải chú ý tới mình.
|
| Henry Ford và chếc xe đua mang số "999" |
Trong một cuộc đua tại Grosse Point, Michigan, tổ chức vào năm 1901, chiếc
xe đua 26 mã lực của Ford đã thắng chiếc xe hơi Winton và
“bác tài xế Ford” trở nên “một anh hùng địa phương”. Từ đó,
công ty xe hơi Detroit đổi thành công ty “Henry Ford”. Ford vừa làm tổng
giám đốc, vừa làm kỹ sư trưởng và vào năm 1902, đã cho ra đời 2 xe hơi nữa
có tên là “Mũi Tên” (la Flèche) và “999”. Từ đây danh tiếng của Henry Ford
được đóng chặt vào nền kỹ nghệ xe hơi.
Sau khi thấy địa vị của mình vững vàng rồi, Ford liền quay lại ý định cũ, là
chế tạo một thứ xe hơi nhẹ, giản dị, bền bỉ, rẻ tiền. Ford lại cần thêm vốn
và được Alexander Malcolmson giúp đỡ. Malcolmson coi về thương mại còn Ford
phụ trách cơ khí, lại được James Couzens làm kế toán viên và cố vấn. Do kỷ
niệm cũ về chiếc đồng hồ rất phức tạp mà giá chỉ tới 1 mỹ kim, Henry Ford
tin chắc rằng trong kỹ nghệ xe hơi, cũng phải có một cách để thực hiện điều
này. Trong nhiều tháng trường, công ty Ford hoàn thành một dự án chế tạo
loại xe hơi “kiểu T”. Một bác sĩ tại Chicago là người khách hàng thứ nhất
mua xe vào ngày 15/7/1903.
Nặng gần 600 kilôgam, giá 850 mỹ kim,
đối với thời bấy giờ xe hơi “Ford kiểu T” là thứ xe rẻ tiền nhất và nhẹ hơn
tất cả các loại xe khác. Vì vậy không gì cản nổi đà tiến của xe Ford. Trong
năm đầu 1903/1904, số xe được sản xuất là 1,700 chiếc rồi tới năm 1906/1907,
con số này lên tới 8,423 chiếc, nghĩa là chiếm 1/6 tổng số xe hơi sản xuất
tại Hoa Kỳ. Trong 4 năm trường, tiền thu vào là 10.5 triệu mỹ kim và số vốn
được tăng lên 1,000 phần trăm. Mặc dù phát triển vượt mức nhưng Henry Ford
vẫn không ngừng tìm cách cải tiến. Ông ta tuyên bố
“mục đích của chúng tôi là chế tạo và bán ra một loại xe hơi đặc biệt để
dùng cho các công tác hàng ngày, thương mại, chuyên nghiệp và gia đình...
một thứ xe đặc biệt vì nhỏ, giản dị, an toàn, tiện nghi trong mọi hoàn
cảnh và đặc tính cuối cùng là rất rẻ tiền”.
Vì Công Ty Ford Motor càng ngày càng
được khuếch trương thêm, cơ xưởng trên đại lộ Mack trở thành quá chật hẹp,
nên vào năm 1906/1907, người ta phải xây dựng tại góc đại lộ Piquette và
Beaubien một tòa nhà hai tầng có mặt tiền dài 130 thước mà chỉ sâu vào 20
thước. Nhưng chính khuôn khổ bất tiện của tòa nhà này đã đẻ ra phương pháp
làm việc theo dây chuyền để sau này sản xuất 16 chiếc xe trong 10 phút.
Henry Ford dự tính chế tạo một kiểu
xe hơi không phải chỉ có tính chất cách mạng về cơ khí mà còn cả về phương
pháp chế tạo và thương mại. Trong khi các hãng xe hơi khác tìm cách cho ra
mỗi năm 2 hoặc 3 kiểu xe, Ford lại chỉ chế tạo qua năm này sang năm khác một
kiểu duy nhất. Những khẩu hiệu thần diệu, lạ lùng, cách mạng, lịch sử, quốc
tế... đã được Henry Ford dùng để quảng cáo cho các sản phẩm của mình.
Tháng 10 năm 1908, một kiểu xe Ford khác có tên là “Tin Lizzie” được bán ra
với giá 850 mỹ kim. Kiểu xe này có một đặc điểm ngoài các đặc tính khác, là
tay lái được đặt sang bên trái. Kiểu xe này cũng bán rất chạy, trong
vòng một năm 10,000 chiếc xe Tin Lizzie đã được tiêu thụ và Công Ty Ford
Motor phải từ chối nhận đơn đặt hàng trong 6 tháng.
Ngoài việc chế tạo, hãng Ford Motor
còn lãnh việc bảo trì và sửa chữa xe hơi. Ngay vào năm 1909, tại bất cứ nơi
nào trên đất Hoa Kỳ cũng như Canada, người dân đều có thể mua được các phụ
tùng xe hơi Ford và tìm được những thợ máy do Hãng Ford huấn luyện. Henry
Ford đã bán ra 15 triệu chiếc xe hơi trong suốt 17 năm trường và đã giảm giá
thành từ 825 xuống 290 mỹ kim vào năm 1924.
Henry Ford luôn luôn nói sản phẩm của mình là
“một loại xe quốc tế, thích hợp với mọi túi tiền”. Henry Ford với sản
phẩm của ông là chiếc xe hơi “Kiểu T” đã làm một cuộc cách mạng kinh tế chưa
từng thấy trong lịch sử. Bằng cách dùng nguồn năng lực của động cơ nổ, Henry
Ford đã mở đường tới cảnh trù phú của thế giới.
6/ Công Ty General Motors.
Kỹ nghệ xe hơi thực sự bắt đầu phát triển vào đầu thế kỷ 20. Nhiều hãng chế
tạo đã phải bỏ cuộc, nhiều hãng khác sát nhập thành một hãng lớn. Các hãng
Ford, Brush, và Hupp chuyên chế tạo các xe hạng nhẹ, giá rẻ, trong khi các
hãng Packard, Thomas, Pierce-Arrow, Peerless, Locomobile, Lozier, Simplex,
Marmon lại chế tạo các loại xe hơi thật hoàn hảo mà không cần quan tâm tới
giá thành.
Ngoài Henry Ford, còn nhiều người đã
góp công lao vào tiến bộ của xe hơi, chẳng hạn như Edward Ringwood Hewitt.
Hewitt theo học ngành kỹ sư rồi vào các năm đầu thế kỷ, thiết lập Công Ty
Adams-Hewitt. Hewitt chủ trương rằng xe hơi phải được chế tạo khổ nhỏ, chứ
không phải là hình ảnh thu hẹp của một chiếc xe lớn, tất cả phụ tùng phải
được mẫu mực hóa để có thể thay thế dễ dàng một bộ phận bị gẫy hay hư hỏng
bằng một bộ phận mới. Ngoài ra phụ tùng phải thực tốt nếu người ta quan tâm
tới tính bền bỉ và an toàn. Các nguyên tắc do Hewitt đặt ra đã được Henry
Ford áp dụng và thành công. Các xe vận tải đầu tiên dùng máy nổ đã do Hewitt
chế tạo. Về sau Hewitt cộng tác với Mack để trở thành kỹ sư kiêm cố vấn kỹ
thuật của Công Ty Mack Brothers Motor Car.
Vào thời trước và trong nhiều năm
trường, loại xe hơi tráng lệ danh tiếng là của hãng Packard Motor Car do
Henry Bourne Joy lập nên. Joy thuộc một gia đình rất giàu sang tại Detroit,
vì cha của Joy đã là một trong các nhà sáng lập ra Công Ty Hỏa Xa Trung Ương
Michigan. Trước khi quan tâm tới xe hơi, Joy thường cùng các bạn bè tại
Detroit sửa chữa các động cơ lắp tại các du thuyền. Trong một chuyến đi lang
thang trên đường phố New York, Joy cùng một người bạn đứng ngắm một chiếc xe
hơi chạy săng đậu bên lề đường. Bỗng nhiên một chiếc xe chữa lửa phóng qua,
làm cho dân chúng hai bên đường đổ ra coi. Người chủ chiếc xe hơi cũng chạy
ra xe, quay máy rồi nhẩy lên và cho xe đuổi theo chiếc xe chữa lửa. Cảnh
tượng này đã làm cho Joy thích thú. Joy liền tới Warran, Ohio, mua ngay một
chiếc xe hơi Packard để rồi sau này, mua tất cả hãng chế tạo xe đó! Do một
sự việc không định trước, Joy đã bước vào lãnh vực chế tạo xe hơi.
Đầu tiên Joy nhờ Albert Kahn vẽ họa
đồ cho cơ xưởng và đây là nhà máy thứ nhất được thiết lập theo đồ án trên
đất Hoa Kỳ. Joy đã chế tạo xe hơi từ năm 1904 và chỉ 3 năm sau, tiền lời thu
về là 1,386,000 mỹ kim nhờ bán ra 1,188 chiếc xe.
Vào năm 1903, một loại xe hơi danh
tiếng khác cũng được ra đời: xe hơi của Hãng Buick. David Dumbar Buick là
người có nghị lực cuồng nhiệt, lại được Eugene C. Richard, một người có óc
sáng tạo và Walter L. Mar, một kỹ sư kinh nghiệm, cộng tác. Trong khi đang
chế tạo kiểu xe hơi đầu tiên, Buick hết tiền và phải vay nợ hai anh em nhà
luyện kim là Benjamin và Franck Briscoe. Nhờ trả thế nợ 3,500 mỹ kim cho
Buick, anh em Briscoe có 97 % công ty Buick nhưng khi Jonathan Maxwell nhờ
Briscoe bảo trợ việc chế tạo chiếc xe Maxwell, Briscoe đã bán cổ phần trong
công ty Buick của mình cho James A. Whiting. Trong 5 năm, Briscoe và Maxwell
đã kiếm được hơn 3 triệu mỹ kim nhưng rồi công ty United States Motors
Corporation của họ bị thất bại và tan rã vào năm 1912.
|
| William Crapo Durant |
Durant sinh tại Boston năm 1861 nhưng
sau gia đình rời đến Michigan. Năm 21 tuổi, Durant mở một văn phòng bảo hiểm
rồi sau đó vài năm, sau khi cộng tác với Josiah Dallas Dort, đã lập nên công
ty Durant-Dort Carriage. Công ty này đã bán được 11,000 xe kéo (charette) và
thu về 45,000 mỹ kim tiền lời.
Năm 41 tuổi, Durant tới Wall Street
để tìm cách đầu tư 1 triệu mỹ kim tiền vốn của mình. Ngày 1/11/1904, Durant
đã ký giao kèo với hãng Buick và đã áp dụng các phương pháp sản xuất khối
lượng trước kia đã dùng vào xe kéo, nay dùng cho xe hơi. Nhờ tài năng của
Durant, số lượng xe hơi Buick bán được tăng dần: 37 chiếc năm 1904, 750
chiếc năm 1905 với giá 1,200 mỹ kim một chiếc. Durant đã giảm giá xe còn
1,000 mỹ kim vào năm 1906 và đã bán được 14,000 chiếc. Chỉ trong ít năm,
Durant đã đưa công ty Buick từ nợ nần đến khi có vốn 1.5 triệu mỹ kim! Để
lôi cuốn thêm thợ thuyền vào kỹ nghệ xe hơi, Durant còn tăng lương cho công
nhân nhiều hơn tất cả các hãng khác và cao gấp đôi công nhân chế tạo xe kéo.
Dân chúng cư ngụ tại Flint nhờ thế tăng lên gấp hai.
Vào năm 1908, Durant bắt đầu tìm cách
thành lập Công Ty General Motors tại New Jersey. Với số vốn chỉ có 2,000 mỹ
kim, Durant đã tìm cách làm phát triển công ty của mình cả về chiều ngang
lẫn chiều dọc. Tháng 10 năm 1908, W. M. Eaton làm chủ tịch Công Ty General
Motors, Durant làm phó, nhưng thực ra là giám đốc. Durant lại liên lạc được
với Albert Champion, nhà chế tạo nến điện danh tiếng và thuyết phục được
Công Ty Weston Mott Axle, chuyên cung cấp phụ tùng cho công ty Olds, thiết
lập cơ xưởng tại Flint. Trong năm đầu tiên, Công Ty General Motors đã bán
được hơn 29 triệu mỹ kim hàng hóa và đã đưa tiền vốn từ 2,000 lên tới 60
triệu mỹ kim!
7/ Kỹ nghệ xe hơi Hoa Kỳ.
Vào năm 1909, Henry Ford đã sản xuất
được 10,607 chiếc xe hơi “kiểu T”. Trong 2 năm kế tiếp, số xe sản xuất đều
gia tăng gấp đôi. Một cơ xưởng mới vì thế được thiết lập tại Highland Park,
đường Woodward và tới năm 1914, số xe hơi của hãng Ford Motor lên tới
248,307 chiếc nghĩa là bằng sản phẩm của tất cả các công ty khác cộng lại.
Trong 5 năm, giá tiền xe hơi du lịch “kiểu T” được giảm từ 925 mỹ kim xuống
còn 490 mỹ kim. Kỷ lục về sản xuất vào năm 1909 là 75 chiếc trong 1 ngày với
10 giờ làm việc tại Xưởng Piquette. Tới khi xưởng tại Highland Park hoạt
động thì vào năm 1914, nhịp sản xuất là 146 chiếc xe trong 1 giờ, hay 1,168
chiếc xe trong 1 ngày với 8 giờ làm việc, như thế cứ 24 giây, hãng Ford lại
cho ra một chiếc xe hơi mới.
Sở dĩ hãng Ford thành công một cách
phi thường như vậy vì xe hơi kiểu T đã là một thứ hoàn hảo, có 4 xy lanh,
lại cứng cáp, êm ái, rẻ tiền, thích hợp với ngân quỹ của mọi gia đình Mỹ và
với cả tình trạng đường lộ thời bấy giờ. Kiểu xe T đó đã đáp ứng được mức
sinh hoạt cho mãi tới cuối Thế Chiến Thứ Nhất.
Sự thành công phi thường của xe hơi
Ford “kiểu T” khiến cho cách sản xuất cũng phải thay đổi. Lúc đầu, tuy loại
xe hơi đó được chế tạo cả bằng máy móc lẫn nhân công nhưng nhân công chưa
lành nghề và máy móc chưa hoàn hảo trong công việc sản xuất. Sự đòi hỏi của
thị trường đã khiến cho các nhà kỹ thuật phải tìm cách chế ra các máy móc tự
động và chấp nhận phương pháp làm việc dây chuyền.
Từ trước, xe hơi còn phải ráp từng
chiếc một. Trong công việc làm hàng ngày, người công nhân phải điều chỉnh
các bộ phận bằng tay và phải di chuyển tới tận chỗ để lắp phụ tùng bởi vì
phụ tùng không được đưa đến tận nơi. Khi Walter Flanders trở nên giám đốc
sản xuất của Công Ty Ford vào năm 1906, ông này tìm cách tổ chức lại sự phân
công bằng cách dùng các máy móc tự động hiệu quả hơn, lập xưởng tại Bellevue
thành nơi ráp phụ khiến cho tại xưởng Piquette, các dãy đồ sản xuất được di
chuyển tựa như một con sông có nhiều giòng nước. Mặc dù đã cải tiến như vậy,
đơn đặt hàng vẫn tăng lên khiến cho Công Ty Ford phải giao hàng chậm 6 tháng
vào đầu các năm 1908/1909.
Vào năm 1907, Henry Ford mua được
một khu đất tại Highland Park. Công việc xây dựng cơ xưởng 3 tầng dài 290
thước rộng 25 thước được thực hiện vào đầu năm 1909. Đầu năm 1910, xưởng này
bắt đầu hoạt động và tính tới cuối năm, đã cùng xưởng tại Piquette sản xuất
được 18,644 xe hơi rồi sang năm sau, riêng xưởng tại Highland Park đã sản
xuất được 34,528 chiếc xe.
Lịch sử xe hơi thực là rực rỡ vào
năm 1911. Tại Hoa Kỳ, tổng số xe sản xuất là 199,119 chiếc loại du lịch và
10,681 chiếc loại vận tải để rồi sang năm sau, lên tới 356,000 chiếc loại du
lịch và số xe vận tải được sản xuất là 22,000 chiếc. Sự phát triển vượt bực
này là kết quả của 3 lý do về kỹ thuật, về luật pháp và về tài chính.
Về kỹ thuật, Hội Các Kỹ Sư Xe Hơi đã
ấn định rõ mẫu mực của các phụ tùng. Về luật pháp, vụ án bằng phát minh
Selden đã khiến các kỹ nghệ gia cộng tác với nhau trong việc tìm tòi lời
giải đáp của một số bài toán. Về tài chính, các ngân hàng trước kia cho rằng
kỹ nghệ xe hơi không xứng đáng nhận được tiền đầu tư nhưng dần dần, giới tư
bản không còn coi xe hơi là một trong các thứ nhất thời.
Vào năm 1910, Công Ty General Motors
thiếu tiền để đương đầu với sự phát triển quá mức, mặc dù Durant đã thu được
một số lợi tức vào các năm trước. Durant chạy khắp nơi để tìm vốn nhưng vô
hiệu rồi cuối cùng cũng vay được tiền với lãi 7 phần trăm. Durant phải từ
chức giám đốc, nhưng sau khi hết trách nhiệm tại Công Ty General Motors và
cũng trong năm đó, Durant lập nên Công Ty Chevrolet và đã thành công rực rỡ.
Durant ra đi, Charles Warren Nash
thay thế. Nash không biết gì về xe hơi cả nhưng có thiên tài về quản trị, về
tổ chức sản xuất lại có đầu óc sáng tạo rất táo bạo và cả tài năng theo dõi
từng chi tiết nhỏ. Vì không thông hiểu về xe hơi, Nash phải dùng Walter
Percy Chrysler làm cánh tay phải. Chrysler khi đó là nhà sản xuất đầu tầu
hỏa và đường xe lửa. Nash đã làm tăng được số sản xuất của công ty lên và
lại hạ được giá tiền xe hơi nên vào năm 1912, Nash trở thành giám đốc Công
Ty General Motors và giữ chức vụ này cho tới tháng 7 năm 1916 mới từ chức,
rồi Nash lại quản trị Công Ty Thomas S. Jeffery để đổi thành Nash Motors.
Từ năm 1911, kỹ nghệ xe hơi phát
triển mạnh cũng là nhờ sự góp công của Henry Ford. Với ý muốn có các máy móc
mới mà nền kỹ thuật đòi hỏi, Ford đã không ngần ngại dùng ngay tiền lời vào
việc khai thác các cơ xưởng khiến cho phần lớn các máy móc đều tự động, rồi
công việc luôn luôn được phân chia nhờ thế việc lắp ráp một chiếc xe hơi đã
giảm xuống còn 1 giờ 30 phút. Loại xe hơi kiểu T nhờ vậy đã được sản xuất
với nhịp độ 1 phút 1 chiếc. Vào tháng 10 năm 1912, giá tiền một chiếc xe du
lịch là 550 mỹ kim, đã giảm còn 490 mỹ kim vào tháng 8 năm 1914. Mặc dù vào năm 1912/13, xe du lịch
của hãng Ford đã chiếm 36.4 % tổng số xe sản xuất tại Hoa Kỳ, nhưng tên tuổi
Henry Ford vẫn chưa được nhiều người biết đến, cho tới ngày 12/01/1914,
Henry Ford thấy rằng ông ta và các người có cổ phần đã thu được những món
tiền lời lớn lao nhờ sản phẩm bán ra, trong khi đó công nhân là những người
đã góp rất nhiều công lao mà chưa được hưởng một thứ lợi nào. Vì thế, Ford
tuyên bố lương bổng tối thiểu của công nhân phải là 5 mỹ kim một ngày.
Vào thời bấy giờ, số tiền này gần gấp đôi lương bổng của công nhân các hãng
khác. Sự kiện này khiến cho nhiều người coi Henry Ford là một kẻ phản bội kỹ
nghệ, một kẻ muốn tự quảng cáo, một nhà xã hội vô trách nhiệm, một người chủ
ý phá hoại những giá trị sẵn có. Nhưng tại Hoa Kỳ cũng như tại các nước
khác, đại đa số dân chúng đã tán thành chủ trương của Henry Ford. Ý tưởng
mới lạ của Henry Ford đã mở đầu cho các mối tương quan giữa chủ và thợ. Việc
làm của Ford tuy đã làm cho hãng xe hơi của ông phải tốn thêm 10 triệu mỹ
kim nhưng vào năm 1913, hãng Ford đã thu trội hơn 27.8 triệu!
Henry Ford còn tuyên bố với báo chí
chấp nhận 3 phiên làm việc, mỗi phiên 8 giờ, không phải 2 phiên như cũ, và
còn tìm cách thiết lập cơ quan xã hội bên trong công ty để cải thiện đời
sống của công nhân. Tất cả những điều này khiến cho hàng ngàn công nhân đến
xin việc làm tại cơ xưởng của Ford. Các nhà báo, các đặc phái viên, các sinh
viên tràn ngập cơ xưởng tại Highland Park để tìm hiểu “sự huyền diệu của
phương pháp sản xuất hàng loạt”, một phương pháp mới lạ.
8/ Xe hơi vào thời Thế Chiến Thứ Nhất.
Vào đầu tháng 8 năm 1914, nước Pháp
và nước Anh khai chiến với nước Đức. Thời bấy giờ, chưa nước nào biết cách
dùng xe cộ vào việc tiếp vận. Các nhà quân sự tuy đã thử các loại xe vận
tải, cứu thương và cả xe bọc sắt, nhưng những thành kiến về kỵ binh dùng lừa
và ngựa vẫn còn in sâu vào đầu óc các tướng lãnh cao cấp.
Tháng 9 năm 1914, kỵ binh Đức tiến
gần tới thành phố Paris. Tướng Galliéni phải trưng dụng 4,000 chiếc xe taxi
của Thủ Đô để chuyên chở 80,000 binh sĩ ra ngăn chặn quân Đức trên sông
Marne. Thời bấy giờ, các xe xử dụng đều là những chiếc Renault cổ, 2 xy
lanh. Tuy nhiên, việc chuyển quân bất ngờ của người Pháp đã khiến cho bộ chỉ
huy Đức phải thay đổi kế hoạch.
Cũng vào thời kỳ này, các người Mỹ
sinh sống tại thành phố Paris đã mua 10 khung xe Ford tại xưởng
Levallois-Ferret ở ngoại ô Paris, rồi cùng một số thợ còn lại, họ đã chế tạo
thành xe cứu thương đơn giản, chở 2 chiếc cáng, được che phủ bằng mui vải.
Những người Mỹ tình nguyện trong Đội Quân Cứu Thương Hoa Kỳ (American
Ambulance Corps) đã lãnh lương tượng trưng 5 xu một ngày để lái các xe
đó.
Sau này, đội quân cứu thương kể trên lại đổi tên thành Cơ Quan Hoa Kỳ Công
Tác Mặt Trận (American Field Service) và có tới 3,000 chiếc xe hồng thập tự.
Vào năm 1917, cơ quan trên đã phụ trách việc di tản thương binh từ mặt trận
và việc lái các xe vận tải 3 tấn Pierce-Arrow. Như vậy trong thời bình cũng
như thời chiến, xe hơi đã chứng tỏ được tất cả đặc tính và công dụng của nó.
Rút kinh nghiệm tại nước Pháp, quân
đội Hoa Kỳ khi vượt qua biên giới Mexico, đã dùng 74 đoàn xe vận tải Dodge
và trong trận Verdun, trên quãng đường 40 cây số giữa Verdun và Bar-le-Duc
là độc đạo có thể dùng để tiếp tế, từ sáng sớm tới tối mịt, đã qua lại các
xe cứu thương, xe chở quân lính và chở đại bác cùng với 6,000 xe vận tải
nặng nhẹ chở thực phẩm, súng đạn, quân dụng...
Vào mùa xuân năm 1915, nước Anh và
nước Pháp đã đặt mua tại Hoa Kỳ và Canada một số rất lớn đạn dược, xe cộ và
quân dụng... Cuối năm đó, mỗi ngày Hoa Kỳ đã sản xuất 2,600 chiếc xe, rồi
tới năm sau, nhịp sản xuất là 4,400 chiếc trong ngày. Tính tới cuối năm
1916, số xe hơi sản xuất tại Hoa Kỳ là 1,525,578 chiếc loại du lịch và
92,130 chiếc loại vận tải.
Ngày 6/4/1917 Hoa Kỳ tuyên chiến với
Đức. Sáu tuần lễ sau, quân đội Hoa Kỳ đặt hãng Ford làm 3,000 xe hồng thập
tự cùng các xe chuyên chở khác. Các hãng Dodge, Packard, Pierce-Arrow, White
và Mack chế tạo 3,000 xe vận tải loại 3 tấn cho quân đội Anh và Pháp. Các
xưởng xe hơi khác cũng nhận được đơn đặt hàng mua súng đạn, mũ sắt, mặt nạ
phòng hơi ngạt, các bộ phận súng trường và súng tiểu liên cùng các dụng cụ
chiến tranh khác. Nhờ vậy tại Hoa Kỳ, kỹ nghệ xe hơi vào năm 1914 đứng hạng
15 tính theo số nhân công và trị giá sản xuất, đã tiến dần tới hạng 7 rồi
hạng 2 vào năm 1919.
Kỹ nghệ xe hơi còn được nới rộng
sang các phạm vi khác. Các hãng Packard, Ford, Cadillac, Nordyke và Marmon
chế tạo động cơ Liberty, hãng General Motors nghiên cứu về máy bay, Dodge
Brothers sản xuất xe vận tải, quân xa, xe cứu thương và bộ phận lùi của súng
đại bác. Hãng Packard sản xuất tầu thủy, xe vận tải, máy bay và động cơ máy
bay… Những nguyên liệu dùng cho xe hơi, chẳng hạn như thép, nhôm, dầu hỏa,
cao su... cũng được nhiều hãng nghiên cứu tường tận.
Sau khi Thế Chiến Thứ Nhất chấm dứt,
nhiều quốc gia châu Âu lại hỏi mua các máy móc dùng cho nông nghiệp,
kiến trúc và các xe vận tải hạng nặng. Tới năm 1920, nhiều cải tiến khác ra
đời như kính an toàn (verre de sécurité), hợp kim thép, các cải tiến về
nhiên liệu và dầu nhớt. Rồi tháng 4 năm 1923, Firestone sản xuất loại ruột
tròn (pneu ballon), loại này nổi tiếng đến nỗi vào tháng 11 năm đó, mỗi tuần
lễ Firestone bán ra 25,000 chiếc.
 |
| Xe Chrysler đầu tiên, năm 1924 |
Vào năm 1924, Walter Percy Chrysler
cho ra đời loại xe mới có 6 xy lanh. Chiếc xe Chrysler này khác hẳn tất cả
loại xe đã có trước, về cả hình thức lẫn cách chuyển vận. Trọng tâm của xe
được đặt rất thấp, xe lại có sườn bằng thép và thắng hơi (freins
hydraulique) mà giá tiền chỉ có 750 mỹ kim. Tuy xe Chrysler trội hơn tất cả
các loại xe khác về phẩm nhưng thời bấy giờ, chỉ có 2 hãng đứng đầu về số
lượng sản xuất là hãng Ford và hãng Chevrolet.
Vào năm 1926 hai hãng Ford và
Chevrolet sản xuất xe hơi nhiều ngang nhau nhưng sang năm sau, hãng
Chevrolet đã vượt hãng Ford. Ngày 26/5/1927, chiếc xe Ford “Tin Lizzie” cuối
cùng trong loạt 15 triệu chiếc đi ra khỏi hãng, sau đó cơ xưởng tại Highland
Park đóng cửa. Hãng Ford không sản xuất thứ xe hơi nhỏ đó dù rằng loại xe
này đã từng làm hàng triệu người trên thế giới ưa thích. Lần đầu tiên trong
24 năm liền, các cửa hàng xe hơi không có xe Ford để bán. Người ta đồn rằng
hãng Ford bại sản, rằng ông Henry Ford phải rút lui sau khi giàu nửa triệu
mỹ kim. Có người lại cho rằng hãng Ford sẽ cho ra đời một loại xe hơi tuyệt
hảo, có 6, 8 hay 12 xy lanh, lại dùng năng lượng của ánh sáng mặt trời. Tất
cả mọi người mong tin về hãng Ford.
 |
| Xe hơi Ford “kiểu A” |
Cuối cùng, vào giữa tháng 12 năm
1927, xe hơi Ford “kiểu A” được trưng bày. Loại xe này là thứ nhẹ, tiện lợi,
duyên dáng, hành khách có thể chạy xe 95 cây số/giờ mà vẫn thấy êm ái và
theo truyền thống cũ, giá xe lại rẻ nhất so với xe hơi của tất cả các hãng
khác. Các báo chí mô tả từng chi tiết về loại xe hơi mới này kèm theo nhiều
hình ảnh hướng dẫn để đáp ứng sự hiếu kỳ của dân chúng. Sự giữ bí mật hoàn
toàn của hãng Ford đã làm cho việc quảng cáo trở thành rực rỡ và khiến cho
sự đòi hỏi vượt mức.
Một lần nữa lịch sử xe hơi trở lại
với hãng Ford. Người ta tính rằng trong năm 1929, hai hãng Ford và General
Motors đã bán ra 3,850,000 xe hơi trên tổng số 5,337,000 chiếc, khiến cho
vào thời bấy giờ, Hoa Kỳ có tất cả 26 triệu rưỡi xe hơi, xe vận tải và xe
buýt, nghĩa là nhiều hơn máy điện thoại 9 triệu.
Phạm Văn Tuấn
Tài liệu tham khảo: Wikipedia.org.; Britannica Encyclopedia, Merrill
Denison, Quatre roues et un moteur, Nouveaux Horizons, Paris, 1963.
Post a Comment