Truyện Cổ Tích: Kéo Cày Trả Nợ

Kéo Cày Trả Nợ

Ngày xưa có người họ Chu

Tên là Văn Địch rất ư nghèo nàn

Tính tình thì rất hiền lành

Ăn ở có đức, sống lành, có nhân.

Với ông nhà giàu ở gần

Đã từng vay trả nhiều lần chẳng sai

Một năm trời làm thiên tai

Mất mùa không thể trả ngay nợ nần

Mấy năm sau đó từ trần

Trên giường hấp hối trối trăn điều này:

"Nợ nần chưa trả được ai,

Hồn này thác xuống tuyền đài chưa yên." (1)

 

Ông nhà giàu kia một đêm

Nằm mơ nghe tiếng người bên thầm thì:

"Tái sinh chưa dứt hương thề,

Làm thân trâu ngựa đền nghì trúc mai." (2) 

Tỉnh ra thì ông mới hay

Trâu vừa sanh nghé sáng nay tức thì

"Văn Địch" trên lưng rõ ghi

Nghé con mau lớn, cày thì rất chăm.

Người ngoài biết chuyện nói rằng:

"Con ăn thì hết, người ăn thì còn

Lúc chết vẫn chẳng quên ơn

Sanh làm trâu để trả ơn cho người."

Con của Văn Địch, nhờ Trời

Làm ăn chăm chỉ nên người khá hơn

Đang cày ngoài ruộng một hôm

Nghe kêu: "Văn Địch nhanh chân, trưa rồi."

Hai người con chạy lại coi

Hỏi: "Sao lại nói những lời vừa qua?"

Rằng: "Trâu từ lúc sinh ra

Có chữ Văn Địch thế là thành tên

Gọi thế thì trâu nghe liền

Lâu dần thì cũng thành quen vậy mà."

Để hỏi chuyện cho rõ ra

Hai người con chạy qua nhà giàu kia

Xin ông cho mua trâu về

Ông nhà giàu cũng kể nghe sự tình:

"Chu Văn Địch lúc bình sinh

 Nợ chưa trả được hoá mình làm trâu

 Cày ruộng chăm chỉ bấy lâu

 Trả nợ như thế lấy đâu sánh bằng

 Hôm nay ta rất bằng lòng

 Trao lại giấy nợ với cùng trâu kia

 Hai anh hãy đem cả về

 Đốt nợ hoá kiếp trọn bề hiếu thân."

 

Giấy nợ hai người con cầm

Đốt xong, trâu bỗng ngã nằm chết thôi

Nợ kiếp trước trả xong rồi

Để đức con cái nên người giàu sang.

"Kéo cày trả nợ" biết chăng

Là câu tục ngữ ta hằng nghe qua

Có câu hát được đặt ra

Khuyên người ăn ở thật là nghĩa nhân:

"Ở cho có nghĩa, có nhân,

Cây đức lắm chồi, người đức lắm con.

Ba vuông sánh với bảy tròn,

Đời cha nhân đức, đời con sang giàu." (3)

Bùi Phạm Thành

(ngày 30 tháng 5 năm 2021)

Chú thích:

(1) (2) Trích nguyên văn trong truyện, cụ Ôn Như đã "lẩy Kiều" với 4 câu:

  Tái sinh chưa dứt hương thề,

  Làm thân trâu ngựa đền nghì trúc mai.

  Nợ tình chưa trả cho ai,

  Khối tình mang xuống tuyền đài chưa tan.

  (Câu 707-710)

(3) Trích nguyên văn bốn câu thơ trong truyện.