ANATOLE FRANCE (1844 - 1924) Văn Hào Pháp Lãnh Giải Thưởng Nobel Văn Chương năm 1921
Phạm Văn Tuấn
Anatole France là nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình văn học, một trong
các nhân vật thuộc Nền Văn Chương Pháp vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20.
Anatole France cũng là một nhà viết tiểu thuyết thành công với nhiều tác
phẩm thuộc loại bán chạy nhất. Là một nhân vật châm biếm và bi quan, Anatole
France được coi là một văn nhân lý tưởng vào thời đại của ông.
Anatole France được bầu vào Hàn Lâm
Viện Pháp Quốc (L’Académie francaise) và được trao tặng Giải Thưởng Nobel
Văn Chương năm 1921 vì
“các thành quả văn chương sáng lạn, với các đặc tính là thể văn quý phái,
niềm thông cảm sâu xa với nhân loại, lời văn duyên dáng và cá tính Pháp”
(in recognition of his brilliant literary achievements, characterized as
they are by a nobility of style, a profound human sympathy, grace, and a
true Gallic temperament).
Trong các tác phẩm ban đầu, Anatole
France đã bộc lộ đường hướng bi quan rồi về sau, ông tỏ ra bất bình với các
giá trị tư sản, điều này đã khiến ông chế giễu giới tu sĩ và các chủ
thuyết tôn giáo trong các tác phẩm. Vào năm 1922, các tác phẩm của ông đã ở
trong danh sách các sách truyện bị Nhà Thờ Cơ Đốc La Mã cấm đọc (the Index
of Forbidden Books of the Roman Catholic Church).
1/ Thời thơ ấu và đời tư.
Anatole France sinh tại thành phố Paris vào ngày 16 tháng 4 năm 1844. Tên
thật của ông là Jacques Anatole Francois Thibault. Cha của ông tên là
Francois Noël Thibault, là một nhà bán sách, đã đặt tên hiệu sách của mình
là “Thư Viện của Nước Pháp” (Librairie de France) vì vậy, ông đã dùng chữ
“France” này trong bút hiệu “Anatole France”. Hiệu sách này chuyên bán các
sách và tài liệu liên quan tới cuộc Cách Mạng Pháp, thường được các nhà văn
danh tiếng và các học giả lui tới, như anh em Goncourt.
Ngay từ thuở nhỏ, Anatole France đã
ưa thích sách và ham đọc sách. Cậu Anatole theo học tại trường trung học
Stanislas, một trường tư thục Cơ Đốc (a private Catholic school) tại nơi
đây, cậu chỉ là một học sinh trung bình và chính vào giai đoạn này, Anatole
France đã mang các quan niệm chống quyền lực chính trị của giới giáo sĩ
(anti-clericalism), để rồi về sau trong các tác phẩm, ông thường chế giễu
nhà thờ và các giáo điều.
Trong tác phẩm “Cuốn Sách của Bạn
Tôi” (Le Livre de Mon Ami = My Friend’s Book, 1885), một tiểu thuyết tự
thuật, Anatole France đã mô tả các năm thiếu thời của mình là sung
sướng.
Sau khi thi trượt văn bằng Tú Tài
(baccalaureate) nhiều lần, Anatole France cuối cùng đã tốt nghiệp vào năm 20
tuổi, rồi trong thập niên 1860, ông đã là người giúp việc cho cha, làm thư
mục sách (cataloguer) và phụ việc cho nhà xuất bản Bacheline-Deflorenne và
nhà xuất bản Lemerre. Cũng có khi ông dạy học. Trong cuộc Chiến Tranh
Pháp-Phổ, Anatole France đã phục vụ Quân Đội Pháp trong một thời gian ngắn
và đã chứng kiến cảnh tàn sát của Công Xã Paris vào năm 1871.
Vào năm 1877, Anatole France kết hôn
với cô Valérie Guerin de Sauville, cháu gái của Jean Urbain Guerin, họa sĩ
đã vẽ hình Vua Louis 16, họ có một con gái tên là Suzanne, sinh năm 1881. Sự
liên lạc của nhà văn Anatole France với các phụ nữ thì rất huyên náo. Vào
năm 1888, ông bắt đầu luyến ái với bà Arman de Caillavet, là người bảo trợ
nghệ thuật và điều hành một phòng văn chương nổi tiếng của Nền Cộng Hòa Thứ
Ba (the Third Republic). Cuộc liên hệ tình cảm chấm dứt trước khi bà này qua
đời vào năm 1910. Sau khi ly dị bà vợ chính thức vào năm 1893, Anatole
France còn có nhiều luyến ái khác, đặc biệt với bà Gagey, rồi bà này tự tử
vào năm 1911. Năm 1920, nhà văn Anatole France lại cưới bà Emma Laprévotte.
Nhà văn Anatole France qua đời tại
Saint-Cyr-sur-Loire vào ngày 12 tháng 10 năm 1924, được chôn cất trong nghĩa
trang cộng đồng Neuilly-sur-Seine (the Neuilly-sur-Seine community
cemetery), gần thành phố Paris. Rất nhiều nhân vật cao cấp trong chính quyền
của nước Pháp đã tham dự tang lễ của Anatole France và nhà thơ Paul Valery
đã thay thế Anatole France trong Hàn Lâm Viện Pháp.
2/ Theo nghiệp Văn Chương.
Là một nhà thơ và một nhà báo, Anatole France bắt đầu bước vào con đường văn
chương với văn phong chịu ảnh hưởng của Voltaire và Fénélon. Khi cha của ông
hồi hưu, Anatole France là người phụ tá biên tập (editorial assistant) và
tham gia vào nhóm các nhà thơ Parnassian gồm có Gautier, Catulle, Mendes và
vài nhà thơ khác. Từ năm 1867, Anatole France là một nhà báo, đã viết nhiều
bài tường thuật và bình luận, phổ biến từ năm 1889 tới năm 1892, rồi các bài
báo này được in thành 4 tập sách với tên là “Đời Sống Văn Chương” (La Vie
Litteraire).
Vào năm 1869, Tờ Parnasse Thời Báo (Le Parnasse Contemporain) đã xuất bản
một trong các tập thơ của ông với tên là “Phần của Madeleine” (La Part de
Madeleine). Vào năm 1875, Anatole France ở trong ủy ban biên tập của tờ Thời
Báo kể trên.
Trong cuốn tiểu thuyết “Hàng Thịt
Quay của Nữ Hoàng Pedauque” (La Rotisserie de la Reine Paudauque, 1893),
Anatole France đã chế nhạo niềm tin vào thờ phượng, còn trong cuốn truyện
“Các Ý Kiến của Jerome Coignard” (Les Opinions de Jerome Coignard, 1893),
ông đã ghi nhận được khung cảnh xã hội của cuối Thế Kỷ. Ông được bầu làm hội
viên của Hàn Lâm Viện Pháp năm 1896.
Anatole France đã giữ một phần quan
trọng trong Vụ Án Dreyfus (the Dreyfus Affair). Ông đã ký tên vào Bản Tuyên
Ngôn của Emile Zola để ủng hộ Alfred Dreyfus, một sĩ quan Do Thái bị kết án
nhầm là gián điệp, và ông đã viết về vụ án này trong cuốn tiểu thuyết năm
1901 có tên là “Ông Bergeret” (Monsieur Bergeret, 1901).
Năm 1908, Anatole France cho xuất
bản cuốn truyện “Hòn Đảo của các con chim cánh cụt” (L’Ile des Pinguoins,
1908), qua đó ông chế riễu bản chất của con người bằng cách mô tả sự biến
đổi của các con chim cánh cụt thành các con người sau khi các con chim này
được rửa tội một cách nhầm lẫn bởi Cha bề trên Mael.
Cuốn tiểu thuyết “Các Thiên Thần khát nước” (Les dieux ont soif, 1912) mô tả
về thành phố Paris trong cuộc Cách Mạng Pháp, nói về một kẻ theo Robespierre
cuồng nhiệt và các việc làm của anh ta trong các biến cố đẫm máu của Thời Kỳ
Khủng Bố (the Reign of Terror, 1793-94). Đây là cách ôn lại để chống đối sự
cuồng tín về chính trị và ý thức hệ và khai thác các cách giải quyết triết
học khác nhau đối với các biến cố của thời đại.
Cuốn “Cuộc Nổi Loạn của các Thiên Thần” (La Revolte des Anges, 1914) được
coi là tiểu thuyết sâu xa nhất của tác giả. Cuốn này kể lại chuyện của
Arcade, thiên thần bảo vệ của Maurice d’Esparvieu. Arcade mắc vào tình yêu,
tham gia vào phong trào cách mạng của các thiên thần rồi vào lúc cuối, đã
nhận ra rằng công việc lật đổ Thượng Đế thì vô nghĩa trừ khi “chúng ta tấn
công chính chúng ta”. Tác phẩm này đã chống đối sự bạo lực (violence) và chế
độ chuyên chế (tyranny) và Anatole France đã dùng đề tài quen thuộc về xung
đột tôn giáo từ cuốn sách “Thiên Đàng Đã Mất” (Paradise Lost) của John
Milton. Nhân sinh quan của ông, hay cách nhìn đời, đã được mô tả qua các tác
phẩm và được biểu lộ qua tuyển tập các lời ngụ ngôn (aphorisms) trong tập
sách “Khu Vườn của Epicure” (Le Jardin d’Épicure = The Garden of Epicurus,
1895).
Vào ngày 31 tháng 5 năm 1922, tất cả
các tác phẩm của nhà văn Anatole France bị liệt vào trong Danh Sách các Sách
bị cấm đọc (the Index Librorum Prohibitorum = the Prohibited Books Index)
của Nhà Thờ Cơ Đốc La Mã (the Roman Catholic Church) bởi vì tác giả đã chế
giễu Thiên Chúa giáo. Danh sách cấm đoán này bị hủy bỏ vào năm 1966.
3/ Các nhận xét về các Tác Phẩm của Văn Hào Anatole France.
Trong cuốn truyện “Tội Ác của
Sylvestre Bonnard” (Le Crime de Sylvestre Bonnard, 1881), Anatole France mô
tả Sylvestre Bonnard là nhà sử học kiêm nhà ngữ văn có tài với sự học vấn
uyên bác và là nhân viên của Viện Pháp Quốc (Institute). Ông Sylvestre này
sinh sống với các sách vở rồi đi tới đảo Sicily và thành phố Paris để tìm
kiếm bản thảo quý báu của cuốn sách Truyện Truyền Thuyết Vàng (the Golden
Legend) và cuối cùng ông ta đã tìm được bản thảo đó. Do tình cờ, ông
Sylvestre đã gặp một cô gái trẻ tên là Jeanne, cô gái này lại là con của một
phụ nữ mà ông ta đã có một thời yêu thương. Để che chở cho cô Jeanne khỏi sự
lạm dụng của người bảo trợ tên là Mouche, ông Sylvestre đã mang cô gái ra đi
rồi cuối cùng, cô Jeanne này đã kết hôn với cậu Henri Gelis, một trong các
học trò của ông Sylvestre Bonnard.
Truyện “Hòn Đảo của các con chim
cánh cụt” (The Penguin Island, 1908) nói về một hòn đảo hư cấu, ở phía bắc
của châu u, nơi đây cư ngụ là các con chim cánh cụt. Câu chuyện bắt
đầu khi Cha Mael, một nhà truyền giáo Thiên Chúa, có tính tình bất thường
trôi dạt tới hòn đảo này và đã tin tưởng rằng các con chim đứng thẳng là một
loại người ngoại đạo, thuộc về một xã hội chưa theo Thiên Chúa giáo. Vì bị
gần như mù và hoàn toàn điếc, nhà truyền giáo Mael đã nhầm lẫn các con chim
là các con người, nên rửa tội chúng, điều này gây ra một vấn đề với Thiên
Chúa bởi vì chỉ với con người mới được rửa tội. Từ nay bắt đầu lịch sử của
Xứ Penguinia và lịch sử này phản ánh lịch sử của nước Pháp và vùng Tây
u, với cả nước Đức và hải đảo Anh Cát Lợi. Câu chuyện trải dài từ thời đại
“đen tối” (Dark Ages) khi các bộ lạc Đức đánh phá lẫn nhau để tranh giành
đất đai, tới thời đại Charlemagne và thời đại Phục Hưng, rồi tới cả thời kỳ
văn minh kỹ thuật cao. Cuốn truyện đã châm biếm vụ án Dreyfus, lịch sử của
châu u… Qua tác phẩm này, Anatole France đã đả kích và châm biếm xã
hội và bản chất con người, chế giễu cả các đạo đức, tập quán và nguồn gốc
của tôn giáo cũng như luật pháp.
Truyện “Các Thiên Thần khát nước”
(Les Dieux ont soif = The Gods are Thirsty) là cuốn tiểu thuyết xuất bản năm
1912 của Anatole France. Đây là một truyện hư cấu nói về cuộc Cách Mạng
Pháp. Évariste Gamelin là một họa sĩ trẻ của thành phố Paris, sinh sống
trong vùng Pont-Neuf. Cuốn truyện mô tả các năm đen tối của thời kỳ khủng bố
(the Reign of Terror) tại thành phố Paris, từ năm thứ hai tới năm thứ ba. Là
người trung thành với Robespierre, Évariste Gamelin trở nên quan tòa của tòa
án cách mạng. Các vụ xét xử mù quáng của loại tòa án này đã khiến cho quan
tòa trở nên điên khùng, ông ta đã lên án chặt đầu cả những người thân thiết
nhất của ông ta. Gamelin khao khát công lý nhưng đã dùng quyền lực để trả
thù những người đã không suy nghĩ giống như ông ta. Gamelin đã chết vì cùng
một thứ dụng cụ công lý là máy chém, đây là thứ đã làm thỏa mãn sự khát máu
và khủng bố của những con người tàn bạo.
Các nhà phê bình cho rằng khuyết
điểm của Anatole France là do các cốt truyện thiếu sâu sắc, thiếu sự tưởng
tượng sáng tạo nhưng các tác phẩm của ông thì rất đặc sắc vì tầm hiểu biết
rộng lớn, vì sự khôn ngoan và đặc tính châm biếm, vì sự đam mê đối với sự
công bằng xã hội. Đặc tính trong sáng cổ điển của các tác phẩm của Anatole
France khiến cho ông được coi là nhân vật kế thừa của Denis Diderot và
Voltaire.
Vào thập niên 1860, Anatole France
đã tiếp xúc với các nhà thơ của Nhóm Parnasse và ông đã cho xuất bản tập thơ
đầu tiên, rồi sau đó chuyển sang văn xuôi, ông đã nổi tiếng với cuốn tiểu
thuyết “Tội Ác của Sylvestre Bonnard” (Le Crime de Sylvestre Bonnard). Trước
kia, Anatole France thường mô tả cuộc sống và con người của thời kỳ Trung Cổ
hay của thời kỳ suy vong của chế độ phong kiến thì qua đầu thế kỷ 20, ông
lại viết về các sự kiện lịch sử hay sự kiện xã hội đương thời và phổ biến
chủ nghĩa nhân văn của Rabelais và Voltaire, phê bình nền Cộng Hòa thứ ba
của nước Pháp, chế giễu các kẻ gây ra chiến tranh. Anatole France đã nói ra
một câu châm ngôn châm biếm: “Người ta tưởng rằng sẽ chết cho Tổ Quốc, người
ta đã chết cho các nhà kỹ nghệ” (On croit mourir pour la patrie, on meurt
pour les industriels).
Anatole France không ưa thích trường
phái hiện thực (réalisme) của Emile Zola mà ông coi là có tính cách tàn bạo,
và ông cũng không đồng ý với Charles Dickens và George Sand về tinh thần
khoa học trong văn chương, bởi vì ông đã từng nói: “Người nghệ sĩ chỉ nhìn
thấy các sự vật là xấu, sẽ không biết nhìn ra sự hài hòa của các sự vật”. Vì
vậy trong các tác phẩm của Anatole France có nhiều yếu tố thần tiên
(elements féeriques), đưa tới sự kỳ ảo (fantastique).
Anatole France cũng dùng tới nhiều
loại hài hước, châm biếm, chẳng hạn trong trong cuốn truyện “Hòn Đảo của các
con chim cánh cụt” (L’Ile des Pingouins) hay trong tập truyện
“Crainquebille”, đây là lịch sử của một vụ bất công xã hội.
4/ Các Tác Phẩm Văn Thơ của Văn Hào Anatole France.
A/ Thơ.
- Các Đoàn Quân Varus (Les Légions de Varus), phổ biến năm 1867 trong tạp chí Thơ Gazette .
- Các Lời Thơ Vàng (Poemes dorés, 1873).
- Đám Cưới của Corinth (Les Noces corinthiennes = The Bride of Corinth, 1876).
B/ Văn.
- Jocaste và con Mèo gầy (Jocaste et Le Chat maigre = Jocaste and the Famished Cat, 1879), truyện.
- Tội Ác của Sylvestre Bonnard (Le Crime de Sylvestre Bonnard = The Crime of Sylvestre Bonnard, 1881), tiểu thuyết.
- Tham Vọng của Jean Servien (Les Désirs de Jean Servien = The Aspirations of Jean Servien, 1882), tiểu thuyết.
- Con Ong (Abeille = Honey-Bee, 1883).
- Balthasar (1889), truyện ngắn.
- Thaïs (1890), tiểu thuyết.
- Cái Túi sà cừ (L’Etui de nacre = Mother of Pearl, 1892), tập truyện.
- Hàng thịt quay của Nữ Hoàng Pédauque (La Rotisserie de la Reine Pédauque = At the Sign of the Reine Pédauque, 1892), tiểu thuyết.
- Các Ý Kiến của Jérome Coignard (Les Opinions de Jérome Coignard = The Opinions of Jerome Coignard, 1893), tiểu thuyết.
- Bông Huệ Đỏ (Le Lys rouge = The Red Lily, 1894), tiểu thuyết.
- Cái Giếng của Nữ Thánh Claire (Le Puits de Sainte Claire = The Well of Saint Clare, 1895), tập truyện.
- Lịch Sử Hiện Đại (L’Histoire contemporaine = A Chronicle of Our Own Times, 1897-1901).
- Lịch Sử Kịch Câm (Histoire comique = A Mummer’s Tale, 1903).
- Trên Tảng Đá Trắng (Sur la pierre blanche = The White Stone, 1905), tiểu thuyết.
- Vấn đề Crainquebille (L’Affaire Crainquebille, 1901), truyện ngắn sau chuyển thành kịch.
- Hòn Đảo của các con chim cánh cụt (L’Ile des Pingouins = Penguin Island, 1908), tiểu thuyết.
- Các chuyện kể của Jacques Tournebroche (Les Contes de Jacques Tournebroche = The Merrie Tales of Jacques Tournebroche, 1908).
- Bẩy người vợ của con Yêu Râu Xanh (Les Sept Femmes de Barbe bleue et autres contes merveilleux = The Seven Wives of Bluebeard and Other Marvellous Tales, 1909).
- Các Thiên Thần khát nước (Les dieux ont soif = The Gods are Athirst. 1912), tiểu thuyết.
- Cuộc Nổi Loạn của các Thiên Thần (La Révolte des anges = The Revolt of the Angels, 1914), tiểu thuyết.
C/ Các Hồi Ức (Memoirs).
- Cuốn Sách của Bạn Tôi (Le Livre de mon ami = My Friend’s Book, 1885).
- Pierre Nozierre (1899).
- Pierre Bé Nhỏ (Le Petit Pierre = Little Pierre, 1918).
- Đời Nở Hoa (La Vie en fleur = The Bloom of Life, 1922).
- D/ Các Vở Kịch (Plays).
- Hạnh Phúc nhỏ nhoi (Au petit Bonheur, 1898).
- Crainquebille (1903).
- Hài kịch về người đàn ông cưới bà vợ câm (La Comédie de celui qui époussa une femme muette = The Man Who Married A Dumb Wife, 1908).
- Cô Người Mẫu Giả (Le Mannequin d’osier = The Wicker Woman, 1928).
E/ Truyện Lịch Sử.
- Cuộc Đời của Jeanne d’Arc (Vie de Jeanne d’Arc = The Life of Joan of Arc, 1908).
F/ Phê Bình Văn Học (Literary criticism).
- Alfred de Vigny (1869).
- Lâu Đài Vaux-le-Vicomte (Le Chateau de Vaux-le-Vicomte, 1888).
- Thần Latin (Le Génie Latin, 1909).
G/ Phê Bình Xã Hội (Social criticism).
- Khu Vườn Epicure (Le Jardin d’Épicure = The Garden of Epicurus, 1895), tập cách ngôn.
- Các Ý Kiến Xã Hội (Opinions sociales, 1902).
- Phe phái đen (Le Parti noir, 1904).
- Hướng về các thời kỳ tốt hơn (Vers les temps meilleurs, 1906).
- Trên con đường vinh quang (Sur la voie glorieuse, 1915).
- Ba mươi năm của đời sống xã hội (Trente ans de vie sociale, 4 volumes, 1949, 1953, 1964, 1973).
Phạm Văn Tuấn
Tài liệu tham khảo: Wikipedia.org., Britannica Encyclopedia.
Post a Comment