Hài Kịch GIẤC MỘNG ĐÊM HÈ Của William Shakespeare
Phạm Văn Tuấn
1/ Các nhân vật trong vở kịch.
Loại kịch: Hài Kịch
Thời điểm của vở kịch: thời cổ xưa
Địa điểm: kinh thành Athens, Hy
Lạp.
Lần đầu tiên trình diễn: 1595/96
Lần đầu tiên xuất bản: 1600.
Oberon: vua của các thiên thần
Titania: hoàng hậu cai quản các tiên
nữ.
Puck: tiểu thần tinh quái, làm theo
lệnh của vua Oberon.
Peaseblossom, Moth, Cobweb,
Mustardseed: các nàng tiên nhỏ, đệ tử của Titania.
Hermia: thiếu nữ yêu Lysander nhưng
bị cha bắt đính hôn với Demetrius.
Helena: thiếu nữ yêu Demetrius nhưng
không được yêu lại.
Lysander và Demetrius: hai thanh
niên cùng yêu Hermia.
Egeus: cha của Hermia
Theseus: bá tước của kinh thành
Athens.
Nick Bottom, Quince, Snug, Flute,
Snout, Starveling: thuộc một nhóm công nhân của kinh thành Athens, ưa thích
đóng kịch.
2/ Cốt truyện.
Vào tháng 7 tại nước Hy Lạp, thời tiết bất thường. Trời mưa tầm tã, làm ngập
úng cánh đồng, làm hư thối mùa màng. Trong thế giới thần tiên, hẳn phải có
điều chẳng lành. Thực ra, đã có mối bất hòa giữa vua và hoàng hậu của các
thiên thần về sự việc ai là người trông nom một đứa bé. Do sự cãi nhau này,
mưa tiếp tục đổ xuống và ít có hy vọng mưa ngừng rơi vào ngày lễ cưới của Bá
Tước Theseus.
Bá Tước Theseus sẽ làm lễ thành hôn
vào buổi tối Ngày Giữa Hè và các công dân của kinh thành Athens không còn
quan tâm tới điều gì khác hơn là thời tiết, bởi vì đây là trở ngại chính của
ngày vui của họ.
|
| Hermia và Lysander |
Hermia đã phản kháng lại:
“Nhưng cha ơi, con không yêu Demetrius chút nào và hơn nữa, anh chàng này
thay đổi ý kiến dễ đàng như thời tiết Mùa Hè”. Điều này quả thật đúng. Hermia đã nói lên sự thật bởi vì không lâu trước
đây, Demetrius đã hứa hẹn yêu thương cô bạn thân của Hermia tên là Helena,
rồi sau đó lại bỏ rơi Helena mà theo đuổi Hermia.
Ông Egeus, cha của Hermia, là con
người cứng dắn, không dễ gì thay đổi ý kiến:
“Hermia, con bắt buộc phải kết hôn với Demetrius hay là con sẽ bị trừng
phạt”. Thật là buồn cho Hermia bởi vì theo luật lệ của kinh thành Athens, người
cha có quyền chọn lựa người chồng cho con gái và nếu từ chối, cô gái này có
thể bị kết án.
Khi Hermia tuyên bố rằng nàng thà chết còn hơn kết hôn với người nàng không
yêu thì ông Egeus đã đưa con gái ra công lý, xin nhà cai trị địa phương xét
xử. Nhưng chính vào lúc này, Bá Tước Theseus cũng sắp kết hôn nên rất thông
cảm với mối tình của Hermia. Chỉ còn một giải pháp giành cho cô nàng này là
vào nhà tu, sống xa cách, không bao giờ gặp lại chàng Lysander nữa!
Trước hoàn cảnh khó khăn này, nàng
Hermia đã lẻn đi gặp người yêu, có lẽ lần này là lần cuối cùng:
“Anh Lysander ơi, chúng ta phải làm gì? Em không thể kết hôn với
Demetrius bởi vì em chỉ yêu Anh mà thôi!”. Lysander dịu dàng bảo người yêu:
“Hãy lau nước mắt đi em! Tình yêu chân thật không bao giờ diễn ra một
cách êm đềm cả! Nhưng anh đã có cách”.
Hermia thúc dục:
- Nói đi anh, em chờ nghe đây.
- Anh có một bà cô cư ngụ bên ngoài kinh thành Athens này. Tối ngày mai, em
hãy trốn khỏi nhà và gặp anh trong rừng. Chúng ta sẽ tới nhà bà cô của anh
và tại nơi này, chúng ta có thể kết hôn mà không bị luật lệ chói buộc. Chúng
ta sẽ...
- Đừng nói nữa anh, có người đi tới.
|
| Hermia và Helena |
Helena là người đã từng yêu Demetrius nhưng không đước đáp lại bởi vì anh
chàng này lại chạy theo Hermia. Đây là cơ hội rất tốt, cần phải báo tin bí
mật này cho Demetrius biết rằng không nên theo đuổi Hermia nữa. Helena đi
tìm gặp Demetrius và kể lể với chàng rằng “Lysander và Hermia đã bỏ trốn
rồi! Anh thấy không, em là người đã yêu thương Anh hơn cả!”.
Nhưng Demetrius đã không chú ý tới cô nàng này và thề rằng sẽ báo thù
Lysander.
- Hãy để tôi yên! Tôi không muốn nhìn thấy mặt cô!
Helena vẫn
than khóc:
- Nhưng xa Anh, em không chịu nổi!
Hai người trẻ tuổi thuộc lứa
tuổi đang yêu này vừa than van, vừa đi vào trong rừng.
Cũng vào lúc lộn xộn này, một nhóm công nhân đi vào khu rừng như một đoàn
lừa. Họ đang cần một nơi yên tĩnh để tập dượt một vở kịch, trình diễn nhân
dịp Hôn Lễ của Bá Tước với câu chuyện tình lãnh mạn của Pyramus và Thisbe.
Người điều khiển vở kịch là anh thợ mộc Peter Quince.
Quince đã chọn Nick
Bottom, thợ dệt, đóng vai Pyramus là người hùng trong vở kịch. Bottom thì
thắc mắc: “Pyramus là một bạo chúa hay một người tình?”. Quince trả lời:
“Một người tình đã tự sát vì yêu!”. Bottom hớn hở góp ý: “Rồi khán giả phải
lau nước mắt! Tôi sẽ làm họ khóc như mưa! Tôi còn có thể đóng vai một bạo
chúa, nổi giận như Hercules!”.
Rồi anh chàng này biểu diễn cách la lối, gầm thét tới độ Quince phải năn nỉ
ngừng lại, vì còn phải thảo luận về các vai khác. Vai nữ anh hùng Thisby
được giao cho anh chàng sửa ống thổi Francis Flute.
- Đừng giao cho tôi vai
đàn bà nhé, bởi vì tôi có râu.
Bottom lại hăng hái đòi:
- Tôi sẽ đóng vai
đó, tôi sẽ che mặt và nói bằng giọng nói dịu ngọt.
Quince bèn quyết định:
- Không, anh phải đóng vai Pyramus. Còn Snug, anh thủ vai con sư tử.
Bottom
lại van nài:
- Cho tôi vai này, tôi gầm rống lớn lắm.
Cuối cùng, Quince đã
thành công trong việc chỉ định các vai tuồng và nhóm công nhân đồng ý gặp
lại nhau để tập dượt vào tối hôm sau tại chính khu rừng mà Hermia và
Lysander đã hẹn hò.
Trong khu rừng dưới ánh trăng, các thần tiên cũng ồn ào, bận việc. Tiểu thần
tinh quái Puck bỗng thấy một tiên nữ đi ngang qua, bèn chặn lại hỏi: “Đi đâu
vậy?” – “Tôi bay lượn trên đồi, trên rừng để tìm kiếm một loại sương mai cho
hoàng hậu Titania, bà ta sắp tới đây”.
 |
| Oberon và Titania giành nuôi đứa bé da đỏ |
Puck biết ông chủ của nó, Oberon, là vua các thần tiên, đang cãi nhau với
hoàng hậu Titania về đặc quyền ai được giữ đứa bé da đỏ khi mẹ của cậu bé
này qua đời. Vua Oberon muốn có đứa bé làm kẻ hầu còn hoàng hậu Titania từ
chối vì mẹ của nó đã hầu cận bà ta lâu ngày.
Hoàng hậu Titania bảo vua Oberon:
- Oberon, anh không nhận thấy rằng
chúng ta cãi nhau khiến cho thời tiết thay đổi bất thường sao? Sương mù và
nước ngập đang bao phủ đất trời, lúa má thối mục ngoài cánh đồng!
- Vậy
thì hãy trả lại đứa bé cho ta.
Titania không đồng ý, gọi các nàng tiên nhỏ:
- Bay đi, bỏ mặc họ ở lại đây!
Khi không còn nàng tiên nhỏ nào gần đó nữa, vua Oberon mới quay lại bảo tiểu
thần Puck:
- Tại khu rừng phía tây xa xa, có một bông hoa màu tím trên đó
Thần Cupid đã làm rơi mũi tên. Giọt sương của bông hoa này khi nhỏ vào mắt
ai, sẽ làm cho kẻ đó say mê người được trông thấy đầu tiên. Mi hãy đi kiếm
cho ta vài giọt sương đó!
Khi tiểu thần Puck đã bay đi khỏi, vua Oberon tự nhủ “Ta sẽ nhỏ giọt sương
này vào mắt Titania. Khi tỉnh dậy, nàng sẽ nhìn thấy bất cứ con gì, con sư
tử, con bò hay con đười ươi, và sẽ yêu mê mẩn con vật này cho tới khi trao
trả đứa bé, ta mới giải liều thuốc mê”.
Bỗng nhiên vua Oberon lại nghe thấy một cặp nam nữ tiến lại gần, vừa đi vừa
cãi nhau. Nấp đằng sau bụi cây, nhà vua lắng nghe Demetrius la lên: “Đừng
bám theo tôi nữa”. Nhưng Helena vẫn khóc lóc: “Không theo anh, em không chịu
nổi! Em sẽ đeo theo anh như một con chó đi theo chủ vậy!”. – “Em không biết
xấu hổ sao? Còn Hermia và Lysander ở đâu? Em nói rằng họ tới đây cơ mà?”.
Demetrius tìm kiếm trong khu rừng vì vẫn còn đam mê Hermia.
Tới lúc này, vua Oberon mới nghĩ tới công dụng của loại sương hoa mà Puck
đang đi lấy về. Khi tên tiểu thần này trở lại, Oberon bảo nó: “Hãy giữ lấy
vài giọt sương. Mi vô rừng, tìm kiếm một thiếu nữ đang than khóc và một
chàng trai đang hắt hủi cô nàng. Mi nhận ra chàng trai này nhờ y phục quý
phái của dân thành Athens. Hãy nhỏ một giọt sương vào mắt chàng này. Phần
ta, ta đi kiếm Titania để thử làm cho nàng say mê”. Hoàng hậu Titania vào
lúc này đang ngủ say trên thảm hoa sau khi đã xếp đặt vài tiên nữ chăm sóc
các bụi hoa. Quỳ bên hoàng hậu, vua Oberon nhỏ vào mắt nàng giọt sương huyền
bí.
Vào lúc này, tiểu thần Puck cũng đang tìm kiếm anh chàng quý phái của kinh
thành Athens, nó gặp ngay Lysander và Hermia đang lạc lối trong rừng. Do quá
mệt nhọc, Lysander ngủ say trong khi Hermia cũng nằm xuống cách đó không xa.
Khi gặp cặp tình nhân này, Puck tin rằng đây là người mà vua Oberon đã sai
đi làm công tác, nó bèn giỏ một giọt sương vào mắt Lysander. Nếu khi tỉnh
dậy, Hermia là thiếu nữ đầu tiên mà Lysander nhìn thấy, thì mọi việc sẽ êm
đẹp biết bao!
Nhưng vì Helena cũng bị lạc lối trong rừng và khi nhìn thấy Lysander nằm
ngủ, cô này tưởng rằng chàng trai bị thương thay bị bệnh, bèn lay gọi:
“Lysander, anh còn sống không? Hãy tỉnh dậy”.
Lysander mở mắt ra, nhìn thấy
Helena và do giọt sương huyền bí, bèn thốt lên: “Helena, anh chỉ yêu em!”.
Quá đỗi ngạc nhiên, Helena cãi lại: “Ô, đừng nói vậy, anh yêu Hermia mà!”.
Helena đã từng bị Demetrius khinh rẻ, tới lúc này, nàng cho rằng Lysander
châm chọc nàng. Sợ quá, nàng bỏ chạy vào trong rừng. Lysander vẫn đuổi theo,
bỏ mặc Hermia ngủ một mình bên bụi cây.
 |
| Titania và Bottom |
Cũng vào lúc này, Quince, Bottom và các bạn khác đang tập kịch gần chỗ hoàng
hậu Titania nằm ngủ. Tiểu thần Puck do đi gần tới nơi, bèn nghĩ ra một cách
tinh nghịch. Vào lúc Bottom đi ra đằng sau bụi cây để thay y phục thì Puck
đã khiến cho anh chàng này mang đầu của một con lừa. Khi xuất hiện trở lại
nơi tập kịch, hình ảnh đầu lừa của Bottom đã làm cho các bạn hoảng sợ, bỏ
chạy tán loạn. Bottom không hề hay biết rằng mình đã đổi thay, anh ta ca hát
om sòm. Lời ca ồn ào này đánh thức Titania. Ngay lập tức hoàng hậu đam mê
anh hề này. – “Hãy hát lên đi, em yêu anh lắm. Em có thể sai khiến các nàng
tiên ca hát khi anh ngủ!”. Rồi Titania sai bốn tiên nữ thân cận là
Peaseblossom, Cobweb, Moth và Mustardseed, đi kiếm về nào trái cây dâu tươi,
nào trái mận chín và mật ong.
Trong khi tiểu thần Puck đi tới chỗ vua Oberon để báo cáo công việc đã làm
thì nàng Hermia tìm kiếm người yêu Lysander. Do không thấy anh chàng này,
Hermia cho rằng Demetrius đã ám hại người yêu của mình. – “Anh thật là hèn,
hãy trả lại Lysander cho tôi!”. Demetrius cũng nổi giận, đáp lại: “Tôi
không biết”. – “Tôi phải kiếm cho ra Lysander” và Hermia chạy vào trong
rừng.
Tới lúc này, vua Oberon nói nhỏ với tiểu thần Puck: “Mi đã làm mê hoặc lầm
người rồi”.
Vua Oberon trông thấy Demetrius, bèn làm cho anh chàng này mệt
mỏi, ngáp dài: “Ta phải nghỉ một lát” và khi Demetrius đã ngủ say, Oberon
giỏ một giọt sương vào mắt chàng trai này, đồng thời tiểu thần Puck cũng dẫn
được Helena và Lysander tới khu rừng trống, nơi Demetrius đang nằm.
Tiếng ồn ào, cãi cọ làm cho Demetrius tỉnh dậy và khi nhìn thấy Helena,
Demetrius đã kêu lớn: “Nàng tiên của anh, hãy cho phép anh hôn lên bàn tay
nàng”. Tới lúc này, Helena phải than lên: “Cả hai anh cùng chế nhạo người
con gái đáng thương này!”. Trong khi cặp ba người này đang năn nỉ nhau thì
Hermia cũng tới nơi, choàng tay vào cổ Lysander và nói: “Tại sao anh đã để
em một mình trong khu rừng đen tối?”. Lysander gỡ tay của Hermia ra: “Không
phải em đâu, anh đã có người đẹp hơn em nhiều!”. Hermia bèn xô đẩy Helena:
“Chị đã làm mê hoặc cả hai người này, đừng lấy trộm Lysander của tôi”.
Helena cãi lại: “Cả chị nữa! Chị cũng tham gia vào trò chơi độc ác này sao?”
và trong lúc này, hai chàng Lysander và Demetrius sắp sửa “đánh nhau tới
chết” để chiếm quyền kết hôn với nàng Helena.
Trông thấy cảnh ngộ oái oăm này, vua Oberon nói nhỏ với tiểu thần Puck: “Đây
là lỗi của mi!”. Tên tiểu thần cãi lại: “Tôi chỉ làm theo lệnh của Ngài, tôi
nhỏ sương hoa vào mắt chàng thanh niên mặc y phục của kinh thành Athens”. –
“Họ sắp đánh nhau rồi đó. Hãy ngưng thôi. Đây là chất giải độc, mi làm cho
họ ngủ rồi sau đó, trận cãi nhau chỉ còn là giấc mộng”.
Trong khi Puck đi giải độc thì vua Oberon bay tới chỗ hoàng hậu Titania. Do
bị giọt sương huyền bí làm mê hoặc, hoàng hậu này đang mải mê vuốt ve đôi
tai lừa của chàng Bottom. Nàng không còn quan tâm tới đứa bé da đỏ nữa và
vua Oberon đã mang đứa nhỏ đi khỏi. Nhìn thấy Bottom được quấn vòng hoa
quanh đầu, được mơn trớn và cho ăn nhiều món ăn quý, vua Oberon không khỏi
ghen tức, muốn chấm dứt trò chơi tinh nghịch, nên gọi tiểu thần Puck lại,
bảo nó bỏ cái đầu lừa khỏi nơi đầu anh thợ dệt Bottom và khiến cho mọi người
tỉnh lại, coi như vừa trải qua một giấc mơ.
Khi mặt trời chiếu sáng trở lại, Bá Tước Theseus dẫn đoàn người họ nhà gái
tới khu rừng để tập dượt lễ cưới. Nhóm người này hết sức ngạc nhiên khi gặp
mặt hai cặp người trẻ mới tỉnh dậy sau một đêm ngủ kỳ lạ. Cha của Hermia là
người tháp tùng bá tước, đã tỏ ra hết sức tức giận khi biết rằng Hermia và
Lysander đã bỏ nhà, trốn đi. Nhưng tới khi Demetrius tuyên bố rằng anh chàng
này bây giờ chỉ yêu Helena, khiến cho ông già Egeus dịu bớt. Cả hai cặp
người trẻ này cùng trở về kinh thành Athens, cùng bàn lại những gì đã xẩy ra
mà không thể biết nổi đâu là giấc mơ, đâu là sự thật.
Đêm hôm đó, dạ tiệc hôn lễ được tổ chức không những giành cho Bá Tước và phu
nhân Hippolyta, mà còn cho hai cặp người trẻ. Trước các câu chuyện kỳ lạ kể
lại, Bá Tước phải thốt lên: “Kẻ đang yêu và kẻ điên cùng có các bộ óc sôi
động như nhau."
Có người tin dị đoan rằng “vào giữa Đêm Hè, nếu các người nam hay nữ đi vào
rừng, họ sẽ gặp các mối tình yêu chân chính và cầu xin các tiên nữ ban phước
lành cho tất cả chúng ta”. Rồi sau đó bắt đầu vở kịch kể về câu chuyện tình
của Pyramus và Thisby. Quince giới thiệu các nhân vật. Vở kịch khiến cho mọi
người cười lớn, hân hoan.
Sau khi các chàng rể, các nàng dâu, các khách tham dự, các diễn viên, các
người hầu và tất cả dân chúng trong kinh thành Athens đã chìm vào trong giấc
ngủ thì vua Oberon và hoàng hậu Titania cùng các thần tiên nhỏ bay lượn
trong kinh thành, rải rắc nhiều phước lành cho mọi người đang say sưa trong
tình yêu chân thật.
3/ Vài nhận xét về vở kịch Giấc Mộng Đêm Hè.
Chủ đề của vở kịch “Giấc Mộng Đêm
Hè” (Midsummer Night’s Dream) là “tình yêu không theo luật lệ nào ngoài thứ
luật của chính nó”. Tình yêu (love) thường bị coi là mù quáng, vô lý và
không thể biết trước được. Có người cho rằng tình yêu đôi khi như một bản
nhạc, diễn tả một chủ đề bằng các nốt nhạc cao và thấp hơn, hay theo nhiều
nhịp độ khác nhau. Tình yêu không xảy ra một cách bình thường, dễ bị ngăn
trở bởi các khác biệt vì giai cấp xã hội, vì tuổi tác, vì chiến tranh hay vì
vài lý do khác.
Tình yêu và luật lệ có thể tương
khắc nhau. Hermia yêu Lysander nên không nghe lời cha, không tuân theo luật
lệ của kinh thành Athens, Helena càng yêu Demetrius lại càng bị anh chàng
này ghét bỏ, xa lánh. Tình yêu có thể là mù quáng, là hình ảnh của thiên
thần nhỏ Cupid khiến cho Titania yêu Bottom, anh chàng có cái đầu lừa. Giọt
sương giỏ vào mắt các kẻ đang yêu khiến cho họ không nhìn ra sự thật, họ đã
hành động không theo lý trí và như vậy, “trái tim” và “bộ óc” không thể hiểu
nổi nhau khiến cho cuộc đời thường diễn ra một cách buồn cười, không biết
làm sao đoán trước.
Vở kịch “Giấc Mộng Đêm Hè” đã khai
thác đặc tính hay thay đổi của tình yêu, đã đề cập tới tâm lý của “tiềm
thức” (subconscience), khiến cho khán giả phân biệt “ảo tưởng” (illusion)
với “thực tế” (reality), trình bày tính khả hữu của sự việc, bàn tới một thứ
sức mạnh bí ẩn của con người.
Phạm Văn Tuấn
Tài liệu tham khảo: Wikipedia.org., Britannica Encyclopedia, A Reader’s
Guide to Shakespeare by Joseph Rosenblum, Barnes & Noble Books, N.Y.
1998, W. John Campbell, The Book of Great Books, MetroBooks, N.Y. 1997.
A Midsummer Night's Dream
Post a Comment