Bé Ký, Người Biến Phong Trần Thành Gấm Vóc
Vương Trùng Dương
Nữ họa sĩ Bé Ký, một tên tuổi gắn liền với hội họa của người Việt Nam, qua
đời vào chiều Thứ Tư, 12 Tháng 5 năm 2021, tại nhà riêng ở Westminster,
hưởng thọ 83 tuổi.
Bài viết về họa sĩ Bé Ký của tôi trên tờ Thế Giới Nghệ Thuật năm 1998 và
post lên trang web Xứ Quảng vào năm đó. Trang web xuquang.com ở miền Đông
Hoa Kỳ của anh La Lương (em bà con với anh rể tôi ở Hội An) nay không còn.
Đã 23 năm rồi, tôi không lưu giữ bài viết này, chiều Thứ Bảy (15/5) tôi
nhận được email của anh Phan Anh Dũng, phụ trách tạp chí Cỏ Thơm ở
Virginia, sưu tầm được và gởi cho bài viết và hình ảnh. Rất cảm kích sự
nhiệt tình và tấm lòng của anh với giới văn nghệ. Theo ý anh, có bổ túc gì
trong bài viết nhưng tôi muốn giữ nguyên bản gốc của 23 năm về trước. Vì
khi anh chị Hồ Thành Đức – Bé Ký sang định cư ở Little Saigon, có lẽ đây
là bài viết đầu tiên về họa sĩ Bé Ký. Khuôn mặt chị rất phúc hậu và có nụ
cười thật tươi. Mỗi khi gặp chị, cười chúm chím và được khen cái tựa đề
hay quá.
Nay tôi post bài nầy như nén hương lòng tưởng nhớ người quá cố.
- VTrD
Mang niềm đau và thân phận của cô bé mất tình thương cha mẹ từ thuở nhỏ,
chịu nhiều khổ đau trên đất nước đầy bất hạnh bởi chiến tranh, Bé Ký dấn
thân vào thế giới hội họa như một hiện tượng: họa sĩ của hè phố. Bé Ký xuất
hiện trong hội họa Việt Nam với nét vẽ độc đáo, chân chất, mới lạ, đơn sơ
nhưng trọn ý, tự tạo phong cách riêng biệt của mình rất thân quen trong sinh
hoạt đời sống vỉa hè, thôn dã giữa cảnh xô bồ, hỗn độn của xã hội.
Bé Ký bước vào hội họa không qua trường lớp nào, được sự hướng dẫn của 3
nghệ sĩ tài danh Trần Ðắc, Trần Văn Thọ & Văn Ðen; trong đó người thầy
Trần Ðắc cũng là dưỡng phụ đem Bé Ký di cư vào Nam sau hiệp định Genève
1954.
|
| Hình Bé Ký năm 1962 lúc 23 tuổi |
Bé Ký sở trường về "caricature" trên giấy và lụa. "Caricature" với Bé Ký có
lúc là ký họa, hoạt họa, phóng họa, tốc họa bằng mực tàu, bút lông với đường
nét "dessin" đơn giản nhưng rất linh hoạt, uyển chuyển giữa yếu và mạnh,
sống động, rất thực, tạo phong cách riêng biệt của đường nét họa sĩ. Hình
ảnh thiếu nữ với cây đàn, mục đồng với con trâu, tấm lòng giữa mẹ và con...
trong thư phòng, nơi thôn dã cho đến sinh hoạt hè phố với người gánh hàng
rong, bán xôi chè, người phu, xích lô, xe ngựa, trẻ đánh giày, kẻ quét
đường... tưởng chừng bị phôi pha, bỏ rơi được ghi lại rất tài tình qua nét
vẽ.
Tháng ngày ở Sài Gòn năm xưa, họa sĩ Bé Ký "bụi đời" để hòa nhập trong sinh
hoạt thường nhật của giới lao động hè phố đã tạo dựng phong cách, bóng dáng,
chân dung đặc biệt; thoạt nhìn có vẻ lập dị nhưng đi sâu vào lĩnh vực cuộc
sống mới cảm nhận được tâm tư, tình cảm con người nghệ sĩ. Ở góc cạnh nào
đó, qua lăng kính con người với nghề nghiệp, nhìn vào tác phẩm, cảm nhận
được những điều trang trải, xúc cảm và suy tư về nghệ thuật và cuộc sống
trong xã hội để sáng tạo, nói lên tấm lòng của người nghệ sĩ. Họa phẩm của
Bé Ký như sự tỏ bày sự cảm thông, thương cảm cuộc sống thầm lặng, đau khổ
của lớp người mang nhiều khổ cực giữa quê hương từ thế hệ này sang thế hệ
khác mà tác giả đã mang chứng tích được thoát ra trên con đường hội họa.
Bé Ký được ghép bởi tên cúng cơm (Nguyễn Thị Bé) & chuyên về ký họa. Tự
nó, rất đơn giản, mộc mạc thể hiện qua cuộc sống và họa phẩm nhưng đã tạo
được sắc thái riêng rẽ của đội ngũ nữ giới thời đó trong khu vườn muôn sắc
của hội họa được xem như mảnh đất dụng võ của đội ngũ nam giới. Tranh của Bé
Ký dành cho mọi giới, rất phổ thông, hơn 1,500 họa phẩm đã bán cho khách mộ
điệu trong năm tháng cầm cọ ở Sài Gòn.
|
|
Bác sĩ Phạm Biểu Tâm cắt băng khánh thành phòng triển lãm tranh của Bé Ký (1962) |
Sau biến cố đau thương tháng 4/1975, Bé Ký & Hồ Thành Ðức không còn sáng
tác. Năm 1977 gia đình vượt biên, Hồ Thành Ðức ở tù 2 năm, Bé Ký bị nhốt
thời gian ngắn vì có 4 người con còn bé. Mười năm còn lại hai vợ chồng chỉ
sáng tác một ít tranh cho đỡ buồn...!
Trả lời ký giả Jeffrey Brody trên tờ Register, số ra ngày 2/7/1990, Bé Ký
cho biết:
"Tôi không thể nào vẽ theo lối họ muốn được. Tôi nhớ có lần một cán bộ
cho tôi coi bức họa theo lề lối anh ta thích. Thật là dễ sợ và không trung
thực được... Chúng tôi đã có thể làm mọi thứ để mà sống còn... Nhưng khi
vẽ tranh thì chúng tôi cần thể hiện được cảm nghĩ của mình. Chúng tôi đã
không thể làm được việc đó, bởi vậy nên đã ra đi". Ðó là cái nhìn, tâm tư, nỗi niềm nghệ sĩ sống trọn vẹn với nghệ thuật.
Tháng Mười 1989 gia đình Bé Ký được định cư tại Hoa Kỳ theo diện nhân đạo.
Chọn thủ đô tị nạn Little Saigon làm quê hương lưu vong. Tên tuổi Bé Ký dần
dà được xuất hiện trên báo chí Hoa Kỳ, Bé Ký đã tham dự vào nhiều cuộc triển
lãm kể từ năm 1992 cho đến nay.
Bước vào năm Mậu Dần, Bé Ký đã bước vào tuổi lục tuần. Nhìn lại chặng đường
đã qua chị tâm sự: "Tôi mất tình thương yêu gia đình từ thuở ấu thơ nên khi
lập gia đình tôi sống trọn vẹn, trân quý với mái ấm gia đình. Là người vợ,
người mẹ tôi làm tròn bổn phận của người đàn bà Việt Nam dù sống bất cứ nơi
nào, thời điểm nào, đó là niềm hạnh phúc cao đẹp nhất tôi đã dâng hiến và
được nhận lãnh. Tôi rất mê hội họa và yêu quê hương. Vì vận nước, vì thời
thế đã hai lần tôi giã từ nơi chốn thân yêu, lòng tôi vẫn còn nhung nhớ. Từ
trước đến nay tôi vẫn vẽ tất cả hình ảnh mang bóng dáng, sinh hoạt của quê
hương".
Ðể kỷ niệm hơn 4 thập niên sống với hội họa, trong năm 1998 này nữ họa sĩ Bé
Ký dự định tổ chức cuộc triển lãm, in quyển sách với nhiều tranh ảnh qua
từng thời gian và cuộc đời nghệ thuật.
Little Saigon 1998
Vương Trùng Dương
Post a Comment